Сцэнарый свята “Калядная батлейка”
Мэты і задачы: пазнаёміць вучняў з традыцыямі беларускага народа, яго культурнай спадчынай; звярнуць увагу школьнікаў на багацце беларускага фальклору; пазнаёміць з батлеечным народным тэатрам, асаблівасцямі яго паходжання і стварэння, паказаць батлеечнае прадстаўленне «Цар Ірад»; далучыць вучняў да святкавання Каляд; паказаць, у якія гульні гулялі, выхоўваць павагу, цікавасць да народных свят, любоў да роднага кутка.
Дзеючыя асобы: калядоўшчыкі, вядучы.
Уваходзяць у хату пад песню “Добры вечар” у выкананні ансамбля “Харошкі” .
УСЕ: Добры дзень вам!
Мы да вас ідзем,
Каляду вядзем.
Дазвольце ў хатку зайсці
А людзей тут цераз край,.
Хоць ты лыжкаю мяшай!.
А ці рады вы нам?
Не чуем?
А яшчэ ў прывітанні пажадаць мы вам хацелі.
Каб ад нашага спаткання вы ўсе памаладзелі
Каб не ведалі вы злосці.
Каб жылі ў весялосці
Усім ад краю і да краю
Шчасця і дабра жадаем!
Вядучы:
Каляды – свята дахрысціянскае, народнае і працягваецца цяпер з 6 студзеня па 19 студзеня, а раней адзначалася з 24 снежня да 6 студзеня. Калі прыйшло да нас хрысціянства, людзі не жадалі адракацца ад традыцый, што гартаваліся стагоддзямі, і нічога не заставалася, як аб’яднаць новае і старое, святы паганскія і святы хрысціянскія, і таму першы дзень Каляд супадае са святам Божага Нараджэння, а апошні – з Вадохрышчам. Першапачаткова ж людзі адзначалі зусім не нараджэнне Хрыста, а пачатак адліку новага года. З першага дня Калядаў пачынала павялічвацца даўжыня светлавога дня пасля зімовага сонцастаяння – нашы продкі лічылі, што так нараджаецца новае сонца.
Ёсць розныя версіі паходжання назвы Каляды – сугучнае з ёю слова “кола”, а гэта і старажытная назва сонечнага дыска, слова “календы”, што ў перакладзе з лацінскага пазначае першы дзень кожнага месяца. Магчыма, меўся на ўвазе і працэс – калядоўшчыкі хадзілі па хатах, дзе іх частавалі, а потым разам з’ядалі пачастунак, нібы перадаючы ежу па коле (“кол-яда”).
Чым былі прыкметныя Каляды? Тым, што рыхтаваліся да іх загадзя і вельмі шчыра – хата прыбіралася, наводзіўся парадак на падвор’і, гаспадары мыліся ў лазні. На калядных тыднях нельга было працаваць, а вось весяліцца было вельмі пажадана.
Адзін з калядоўшчыкаў:
Усіх зараз пачастую
Пышнымі аладкамі,
Зацікаўлю, зачарую
Песнямі, загадкамі.
-
Без голасу вые, а без рук абрусы сцеле. (Мяцеліца.)
-
Улетку адпачываюць, а ўзімку дзяцей катаюць (Санкі).
-
Гуляе ў полі, а не конь, лётае на волі, а не птушка (Вецер).
-
Без сякеры, без пілы, а масты будуе (Мароз).
-
Ляцяць птушкі без крыл, а садзяцца без ног. (Сняжынкі)
Другі калядоўшчык:
На Каляды ўсе гадаюць. Давайце і мы пагадаем.
Дзяўчыны, пад ніткамі знаходзяцца нейкія прадметы: вузельчыкі з соллю, зямлёю, цукрам, хлебам, пярсцёнкамі і шчотка для льну. Вы па чарзе цягніце.
(Дзяўчыны па чарзе выбіраюць вузельчыкі з ніткамі)=
Значэнне выбранага:
цукар – добрае, салодкае жыццё,
хлеб – багатае жыццё,
пярсцёнак – малады жаніх,
шчотка –стары жаніх,
зямля – шчаслівы год,
манетка — год багаты,
цукерка —год салодкі,
гузік —год прыгожы,
аловак — год паспяховы для вучобы.
Трэці калядоўшчык:
Ну, музыка, грай, грай,
Да гуляння запрашай!
Гульня “Блін гарыць”.
Мэты:
Садзейнічаць развіццю хуткасці, спрытнасці, хуткасці рэакцыі.
Змест:
Гуляючыя чэрцяць на зямлі круг, у які і становяцца. Лавец, стаўшы спінай да круга на адлегласці 3 – 4 м., гаворыць: “Блін гарыць!”. Усе выбягаюць з круга, але адразу ж імкнуцца забегчы ў яго зноў. Лавец у гэты час спрабуе запляміць каго-небудзь з ігракоў. Той, каго заплямілі, становіцца лаўцом, і гульня працягваецца. Лавец мае права пляміць ігракоў, якія знакодзяцца са знешняга боку круга.
Гульня “Золата”.
Мэты:
Садзейнічаць развіццю хуткасці рэакцыі, спрытнасці, назіральнасці.
Інвентар:
“Золата” – невялікі каменьчык, гузік, манета.
Змест гульні:
Гуляючыя садзяцца ў рад. Вядучы непрыкметна хавае “золата” ў руках каго-небудзь з ігракоў. Потым ён адыходзіць на 3 – 4 крокі і крычыць: “Золата, да мяне!”
Той, у каго схавана “золата”, павінен усхапіцца і бегчы да вядучага. Але ўсе ўважліва сочаць адзін за адным і імкнуцца затрымаць іграка з “золатам”. Калі яму не ўдаецца выскачыць з рада, гульня пачынаецца спачатку, калі ж удаецца, - ён становіцца вядучым, а вядучы займае яго месца. Гульня працягваецца. Гуляючыя не павінны падаваць выгляду, што “золата” ў іх няма.
Вядучы:
А цяпер запрашаем усіх у батлеечны тэатр
Паказ прадстаўлення “Цар Ірад”.
https://knihi.com/Roznaje/Car_Irad.html
Пасля прадстаўлення ўсе выходзяць на паклон і разам абвяшчаюць:
А цяпер здаровы бывайце,
Праз год нас чакайце.
Жадаем вам здароўя, шчасця,
Каб не было нянасця,
Каб ваша хата была заўсёды багата!