МУЗЕЙ ДРУЖБЫ НАРОДАЎ

Мэта: пазнаёміць дзяцей з адлюстраваннем восеньскіх з'яў у народным календары І тварыў мастацтва, у цікавай форме даць звесткі абса звычаях, абрады, святых (Багач, Узвіжанне, Пакроў) беларускага народа.

У сцэнарыі прыводзяцца народныя прыкметы, загадкі, скорагаворкі, дэсант выкарыстаны вершы беларускіх паэтаў.
ход занятка

Вядучы. Добры дзень, траўні сябры! Сёння я прынесла вам беларускі народны каляндар. Ён пазнаёміць вас са звычаямі, прыкметамі, павер'ямі, гульнямі беларускага народа. Сёння мы даведаемся в е вамі пра Чароўныя старажытныя сьвятыя, але, Першы Чым адкрыць каляндар, я хачу пачуць, Што вы ведаеце пра восень.

(Адказы ўдзельнікаў)

Вядучы. Малайцы! Главная я адкрываю пяршыла старонках календара. (Чытаем.) Верасень.
Дзеці, а ці ведаеце вы, Што абазначае беларуская назва месяца? Ня ведаеце? Тады ўважліва слухайце. Ёсць у сасновым лесе невысокая расліна з маленькімі лілова-ружовымі кветачкамі - Верас. Верас расце нізка, уецца па ўзлеску, цвіце ранняй восень. Адсюль І назва першага месяца восені. Давайце разам скажам: Ве-ра-сень.

Вядучы. У верасні адбываюцца перамен Ў прыродзе. Зараз я загадаю вам загадкі пра гэтыя змена. За адгадкі - Салодкі пачастунак.

Вясна прыгрэе - кажух надзене,
Зіма надыходзіць - кажух скідае.
(Дрэва І лісце)

Усе паны паскідалі жупан,
Толькі Тры ў жупанам стаяць.
(Сасна, елка, ядловец)

Ніколі шапкі ня здымае,
Бо Ні адной рукі ня траўні.
(Грыб)

Ад бабуля важная сяла І глядзіць навокал смела.
У адказ Зямля схавает лапаць,
як зачэпім - Будзем плакаць.
Гэтя злосных бабуля называецца ... (Цыбуля).

У бабулі родны брат ласкаво Быццам,
А ды слёз давесці рад так, як І сястрыца.
Ты не Вельмі плач, сынок, калі шчыплецца .. (часнок).

Гэтя што за важныя туз? Хвост Зялёны, чэпкі Вус?
Усім вядомы карапуз Пузан Пузанавіч ... (гарбуз, паказаць).

З вусамі, а не старыя, зайздросныя Вочы.
За што-небудзь на двара учапіцца хоча.
Хопіць хітрасці на Трох. Ну, на тое ж ён ... (гарох).

Вядучы. Пра верасень Яшчэ так гавораць: "Халодны верасень- ды сыты". Як вы думаеце, чаму так гавораць?

(Адказы ўдзельнікаў)

Вядучы
А Главная, каб вы ня сумавалі,
трэба, Каб у конкурсе сябе паказалі.
Хто з завязанымі вачыма боляў клубняў адгадае,
той смачна пачастунак атрымае.
(Гульнем "Адгадай садавіну / агародніну")
Вядучы. Пераварочваем наш каляндар. Пасвіліся заканчэння Збароў ўраджаю адзначаецца Старажытнае свята - Багач, Багатнік. Яно праводзіцца 21 Верасня.
Ды гэтага гадзіне ўсякія работы на полі заканчваліся, а калі Дзе І пераворвалі Зямля, дык Толькі пад позневясеннія цеплалюбівыя культуры - авёс, грэчку І іншыя. Дбайны ж гаспадар імкнуўся ды Багач закончыць усе палявыя работы І А Нават пачысціць І схаваць ды вясны земляробчы інвентар, які Ў прыказках ды гэтага свята называецца "рагачом". У народзе казалі: "Прыйшоў багач - кiдай рагач, бяры сявеньку - гэты памаленьку". Асноўная ж Сялянская Праца пекла гэтага гадзіне працягвалася Ў гумне, асеці, млын.
"Багач" называлi таксама Кошык в е жытам i свечкаю (жыта намалочвалi в е першага зажыначнага снапа i зносiлi па жменьцы в е кожнага двара) (паказаць Багач). З "багач" абыходзiлi ўсе двара Ў вёсцы. На двара стаіць стол, накрыты белым абрус, устаўлены снапкамі жыта, ячменю, пшаніцы. "Багач" ставіцца на сталь ды хлябоў. На заканчэнне заганялi на выгане статак i абносiлi вакол Яго "багач". Пасвіліся сьвятая Яго ставiлi Ў хаце пэўнага Гаспадар i пакiдалi ды наступнага жнiва (за гэтя ён частаваў удзельнiкаў урачыстага абходу). Лічылася, Што "Багач" павінен прыносіць усёй абшчыне, а асабліва таму "Гаспадар", у чыёй хаце ён знаходзіцца, дабрабыт, дастатак, здароўе, бо збіралі Яго "усім мірам". У гэтя хаце праводзілася абрадавае застолле. Багач стаяў у Чырвоным куце пад абразамі цэлы год. У некаторых рэгіёнах Беларусі Багач абносілі вакол недахопе І ўважліва назіралі за сямейнікамі жывёламі, рабілі Невялікая на зіму: калі пасвіліся Малой Прачыстай скаціна спяшаецца на поле Вельмі рана, то І зіма Будзе ранняя
Вядучы. Перавернем Яшчэ Адзін ліст календара. Сьвятая Узвіжання - 27 Верасня. Ды гэтага дня ўсё павінна Быць сабралося в е палёў. Гэтя Апошні дзень, калі канчаткова развітваюцца з намі, ляцяць у вырай Птушкі.
"Ключы пекла лета - у шызай галачкі, І Яна, адлятаючы Ў вырай, замыкае Яго І забірае в е сабою ключы," - так Гаворыць беларуская легенда.
Дзеці, а якіх пералётных птушак вы ведаеце? (Шпакі, Ластаўкі, гусі, Жураўлі.)
Вядучы.
У бязмежным небе роўненькім шнурыкам ...
Жураўлі Ў вырай мкнуцца над лясочкам.
Меншыцца шнурочак, у паднеб'і стае.
Вось ледзь-ледзь чарнела, міг - І прападае.
Вядучы. Ня сумуйце. Прыгрэе вясновае Сонейка, І Птушкі вернуцца. Яны абавязкова вернуцца. А Ў гэты дзэн, Дзеці, адбываецца Яшчэ Адна цікавая з'ява. Выпаўзаюць змеі І збіраюцца разам, Каб падрыхтавацца ды зімовага сну: "Ва Узвіжанне пару гадзюкі І вужакі хаваюцца Ў нару".
Вядучы. Давайце уявім, Што мы пайшлі Ў лес. Каго мы там сустрэнем?
(Царан змей са світай).
Цар-змей. Вы прыйшлі Ў ляснемся царства І парушылі наш спакой. Няўжо вы не ведалі, Што 27 Верасня Ў лес хадзіць строгая забараняецца? Яд змей у гэты Дзень смяротны. Вас Чака страшэнная кара!
Вядучы. Хутка ўцякаем ... (пераварочваецца каляндар). Гэтя Кастрычнік. А чаму гэты месяц у Беларусі так называюць?
(У гэты гадзіну лён трэплюць, а в е Яго сыплецца кастрыца.)
Лён трашчыць, ляціць кастрыца:
-Хто ўкалоцца ня баіцца? ...
Трэ, ляскоча Церніца:
-Лён кашуляй вернецца!
Вядучы (гартае каляндар). 14 кастрычніка - свята Пакровы. Дзеці, у народзе Кажуць, Што Ў гэты Дзень зіма зачыняе лета. Частая Ў гэты Дзень выпадае снег. Само слова Пакровы азначае "пакроў, пакрывала Божай Маці".
"Святы Пакроў накрыў Зямля жоўтым лістом, Маладым сняжком, Ваду лёдам, пчалы мёдам, рыбу луской, дрэва карай, птаху пяром, дзеўку чапцом". Пакроў - Пачатак зімавання скаціны Ў хляве "На Пакровы даў сена каров« Та гэтым дні прадказвалі таксама надвор'е на зіму: "калі на Пакровы снег не пакрые зямля, то І на Каляды ня Будзе снезе". "Якое надвор'е на Пакровы, такім Яно І Будзе ўсю зіму".
Вядучы (гартае каляндар). А як называецца апошні, Трэці месяц восені?
Дзеці. Лістапад.
Вядучы. А чаму так называюць?
(У гэтым месяцы ўсё лісце в е дрэў ападае.)
Правільна. Нездарма такую прыказку склалі: "У Лістападзе гола Ў садзе".
Вядучы. Хачу даведацца, хто лепей за ўсіх вымаўляе асеннія скорагаворкі.
Вось такія:
1. Мяшкі вавёрка восень пашыла,
Грыбоў, арэхаў, шышак насушылі.
2. Вецер рады ў Лістападзе
Пагуляць у голым садзе.
3. скачуся Чапля па балоце, чачотачка Ў чароце,
А чубаты Чачот топчучы, топчучы агарод.
4. Руды Рыгор труну Грыбы граблямі.

(Удзельнікі спрабуюць гаварыць скорагаворкі)

Вядучы. Лістапад - Сумно пара ... I дажджы я прыношу, І снег, І вецер. Холадна Ў лесе звярам. Адны Ў цёплыя футры апранаюцца, а другія ў спячку кладуцца ды вясны.
Вядучы. На Марціна (11 лістапада) мядзведзь кладзецца Ў бярлогу І пачынае смактаць лапу. А можа, вы самі, Дзеці, раскажаце, як звяры ды зімы рыхтуюцца?
Раскажыце пра жывёл, выявіць якіх вы бачыце на календары

Вавёрка
У непаседлівай вавёркі
У дупле арэхаў Горкі,
Сушаных грыбоў няма
Восень нарыхтавала.

Вожык
Вожык захаваўся Ў лісце,
Ды вясны дол не выйсці.

МЯДЗВЕДЗЬ
Ня бядуе Мішка-ляжанне,
Што завее снегам снежань,
Ён ды самае вясны
Будзе сніць спакойна сны.

Воўк
-Ці Гатава ды зімоўкі? -
Запытаўся вецер воўка.
-У-У-У, -пачуў ён у адказ.-
А навошта мне запас!
Ня патрэбны мне бярлогі,
Бо мяне пракормяць ногі.

Вядучы. Прапаную нам у Кошык скласці вашу любімую садавіну І агародніну. Намалюйце тое, Што большай за ўсё любіце есці в е агароду І садзе.

(Удзельнікі малююць)

Вядучы
Восень доўга ўспамінайце.
Сябравала жывіце,
Хутка расціце,
Край свой любіце,
Ён за ўсё мілейшы,
За ўсё даражэйшы!
Восень прынесла ўсім салодкія пачастункі в е пажаданнямі. Частуйцеся!
Ды новых Сустрэчы!