МУЗЕЙ ДРУЖБЫ НАРОДАЎ

стос

Стос - габрэйскі галаўны ўбор.

На захадзе чалавек аказвае павага, здымаючы капялюш, у габрэяў - носячы яе. Згодна з габрэйскай традыцыі пакрытая галава - знак таго, што над вамі магутная сіла.

Стос: кароткая гісторыя паходжання

Першапачаткова габрэі пакрывалі галаву толькі падчас малітвы і вывучэння Торы. Так яны паказвалі сваю павагу Усявышняга. Дакладны час ўстанаўлення гэтага звычаю невядома.

Спачатку ўвесь час хадзіць з пакрытай галавой павінны былі толькі Коэны - жрацы Іерусалімскага храма. З часам найбольш набожныя яўрэі сталі пакрываць галаву не толькі падчас малітвы, але амаль заўсёды, паказваючы такім чынам, што ўсе іх учынкі накіраваны на служэнне Богу. Паступова гэты звычай атрымаў сілу закона, хоць фармальна не быў зафіксаваны ў Торы. У перыяд стварэння Талмуда (III-V стст. Н.э.) яўрэйскія мудрацы выпрацавалі пастанову, згодна з якім забаранялася праходзіць чатыры локці (прыкладна 2,4 м) з непакрытай галавой. Гэты звычай паступова зацвердзіўся ва ўсіх габрэйскіх абшчынах.

Але чаму менавіта такая шапочка, а не чалма ці нешта яшчэ? Ёсць меркаванне, што стымулам для прыняцця ў якасці галаўнога ўбору менавіта стосы паслужылі славутыя Законы Амара, створаныя ў VII ст. н.э. адным з першых мусульманскіх халіфаў. Паводле гэтых законах яўрэі не мелі права насіць цюрбан, як мусульмане, а павінны былі насіць нейкія іншыя галаўныя ўборы. Па іншай версіі, «моду» на стос прынеслі на Блізкі Усход цюркі. Тады, у VIII-X стст., Там жыла асноўная частка габрэйскага народа. Доказам «цюркскай» гіпотэзы звычайна лічаць другая назва стосы - ярмолка (або ярмолкі, як часцей пішуць). На думку шэрагу экспертаў, гэта ад цюркскага «ягрмурлук» ( «порхаўка»). Зрэшты, многія вернікі лічаць, што слова «ярмолка» - не цюркскага, а габрэйскага паходжання: ад «ярей Малахію» - «які баіцца цара» (натуральна, гаворка ідзе пра Усявышнім).

Значэнне стосы для габрэяў

У перакладзе з іўрыту стос літаральна азначае - вяршыня, вярхушка. Назва паказвае на тое, што стос накрывае чалавека зверху, апыняючыся, такім чынам, найвышэйшай кропкай у рамках мікракосмасу.

Ці заўсёды стос паказвае на рэлігійнасць габрэя? Не заўсёды. Нерэлігійныя габрэі апранаюць стос пры наведванні сінагогі, падчас жалобы па памерлых і на бар-мицве (святкаванні паўналецця). Стос часта дапамагае вызначыць не толькі рэлігійнасць габрэя, але і да якой групы насельніцтва гэты чалавек належыць. Такім чынам, стос збольшага выконвае ў яўрэйскім асяроддзі ролю апазнавальнага знака «свой - чужы». Вязаная круглая стос адвольнага колеру звычайна сведчыць аб прыналежнасці яе ўладальніка да рэлігійных сіяністам (прынамсі, у Ізраілі). Гэтых людзей так і называюць - «кипот сругот» ( «вязаныя стосы»). Кипот сругот - людзі рэлігійныя, але далёка не заўсёды трымаюцца ўсе запаведзі.

Больш строгае паводзіны ўласціва тым, хто носіць чорную стос. Гэтыя людзі пазіцыянуюць сябе як апантана вернікі. Але найбольш строга выконваюць запаведзі людзі, званыя ў Ізраілі «харедим». Яны носяць капялюш-над стосы. Некаторыя з іх не здымаюць стос нават падчас сну.

Існуюць і іншыя нюансы. Белыя стосы носяць, напрыклад, прадстаўнікі некаторых хасідскіх двароў, якія жадаюць намякнуць на прыналежнасць да вывучаюць кабалу. Часам такая стос мае помпончик. Прыхільнікі руху «Хабад» носяць чорную шасціграннай стос.

Пра многае можа сказаць і тое, як чалавек носіць стос. Тыя, хто носіць яе нядаўна, звычайна імкнуцца прыбудаваць яе ямчэй. Напрыклад, носяць стос на патыліцы, а не на верхавіне, як належыць. Калі ж стос трымаецца на заколка альбо нават звісае з валасоў, то перад вамі чалавек, які пакрывае галаву выключна ў сілу службовай неабходнасці і неадкладна здымае стос, як толькі гэтая неабходнасць абміне.

Некаторыя рэлігійныя габрэі перакананыя, што ў Судны дзень (Йом-Кіпур), у дзень памяці памерлых (Йорцайт) і іншыя падобныя дні абавязкова насіць толькі стос цёмных расфарбовак. Ёсць і зваротны варыянт - шматлікія вернікі ізраільцяне аддаюць перавагу паўсядзённа насіць чорную стос, а па суботах і святах як раз і мяняць яе на белую.

У царскай Расіі па-за рысы так званай габрэйскай аселасці насіць стос было забаронена. Зрэшты, і ў самой рысе аселасці за яе нашэнне ў далейшым быў уведзены буйны штраф. У часы СССР стос афіцыйна не забаранялі, але і не вельмі-то, мякка кажучы, заахвочвалі. Для актывістаў габрэйскага адраджэння стос была сімвалам іх габрэйства. Прычым сімвалам ў літаральным сэнсе высока цэнім.

Некаторыя факты аб стосе

Вязанне стосаў - па гэты дзень любімы від жаночага рэлігійнага рукадзелля. Стосы вяжуць усюды - у аўтобусах, на лекцыях, у чарзе да ўрача або чыноўніка.

У ізраільскіх вайсковых сінагогах ёсць спецыяльныя стосы ахоўнага колеру. Перыядычна гучаць прапановы абавязаць насіць падобныя стосы ўсіх рэлігійных салдат. З меркаванняў аднастайнасці адзення.

Каб стос ня здзімала ветрам, яе звычайна прымацоўваюць да валасоў адмысловымі заколкі.